En hommage au méconnu car trop discret poète disparu, mon ami Maurice Orel, une de ses merveilleuses adaptations créoles (et non traductions) des fables de La Fontaine (à savoir « Le loup et le chien ») Patrick Mathelié-Guinlet
Dapré “Le loup et le chien” de Jean de La Fontaine
Té ni an fwa an chyen
ki pa té konnèt manjé byen.
I té mèg kon an taso,
tout kò’y, sété lapo épi zo.
I té ka alé-vini an tout ti kwen Chèlchè
ka chèché an ti zo oben an ti lachè.
I té sal, tout kò’y sété yenyen
é pèsonn pa té ka ba’y ayen.
Sèl bagay i té ni dwa,
sété kout pyé, kout woch èk kout bwa.
An jou, i vini jwenn épi an lot chyen
ki, li, té sav sa sa yé manjé byen.
Vyé chyen mèg-la rété estébékwè.
I pa té lé kwè sa zyé’y té ka wè.
Bèl chyen-an, non pli, pa té ka konpwann.
I rété doubout akondi i té ka atann.
Pandan tan-an, vyé chyen-an té ka réfléchi
pou wè sa i té pé di.
Sa pa posib
an chyen ki lib,
ki dwèt ka alé-vini, kon mwen,
an tout ti wèt, an tout ti kwen,
pé osi gra, osi won, osi bèl.
Anlè do’y, pa menm ni an ti larèl.
Fok i di mwen an ki bwèt zòdi
i ka touvé lavi.
Vyé chyen-an té titak jennen
mé i pwan kouraj-li a dé men.
Lot-la té toujou la ka gadé’y.
Vyé chyen-an mandé’y :
Konpè, mwen té ké enmen
ou di mwen,
san manti,
ola ou ka touvé lavi.
Bèl chyen-an té ni an papa majol.
I soukwé’y èk i pwan lapawol :
ayen pa pli fasil
mé fok ou pa fè difisil.
Ou ni ka chèché an bon mèt
é pou’w, tou lé jou sé ké lafèt.
Tou lé jou,
si ou pa fè fou,
ou ké ni bwè, manjé èk dòmi.
Sé sa yo ka kriyé lavi.
Vyé chyen-an té ka révé
é dé zyé’y té ka kléré
akondi dé lalin
adan an syèl la plenn lin.
I té byen kouté, i té byen tann,
mé i pòkò té byen konpwann.
I chanjé pozisyon
pou i pozé an lot kèsyon :
ki sa mwen ké ni pou fè
pou mwen pé trapé tousa zafè ?
Bèl chyen-an té ja wè’y ka vini.
San tyansé, i réponn-i :
an sèl bagay, kanmarad.
Yo ka kriyé sa fè lagad
é fè lagad, sa vé di
véyé volè èk véyé bandi,
japé tout moun ou pa konnèt
pou yo pé tjenbé kò yo dwèt.
Vyé chyen-an té kontan tann sa.
I di lot chyen-an kon sa :
mèsi an chay, konpè,
sa pa ka fè mwen pè.
Man kay chèché an mèt
é zafè mwen ké fèt.
Pandan yo té ka maché,
vyé chyen-an wè kou bèl chyen-an pliché.
I doubout èk i di’y kon sa :
Konpè, sa sa yé, mak-la sa ?
Bèl chyen-an atann an ti moman
avan i réponn tou dousman :
ni an kolyé oti yo ka maré mwen,
sé li ki pliché kou mwen.
Lè vyé chyen-an tann sa,
I di lot chyen-an kon sa :
si mwen byen tann
é si mwen byen konpwann,
ou pé pa alé-vini la ou lé,
ou pé pa kouri kon ou lé,
ou pa sav sa sa yé drivé,
kon sa yé-a, ou sé an chyen ki privé.
An plis, ou pa menm ni dwa lapawol.
Mé, frè mwen, sé konsidiré ou lajol.
É sé sa ou ka kriyé lavi ?
Mwen menm, sé pa sa mwen anvi.
Alow, bèl kay èk bon manjé, sé pa lapenn
si tou sa pé pa alé san chenn.
Ou ja konpwann : wou épi mwen, nou pa parèy.
Alow, vyé frè, mwen ka di’w : an lot solèy !
Avan pawol-la té bout,
vyé chyen-an té ja ka alé a tout.
Médam zé mésyé, ni bon lanné sa fèt
é an lo moun té kwè vyé chyen-an té disparèt.
Awa ! Vyé chyen-an la toujou
ka alé-vini lannuit kon jou.
Sé pa jòdi oben dimen i ké mò,
é menm si i pa pwan gwosè, i toujou fò.
Travay-li, aprézan, sé pòté lapawol
ba sa ki pa sav oben sa ki ka fè wol,
é ba tout chyen a kolyé ki dan lé DOM,
ba tout chyen ki lé tann, i ka di : FREEDOM !
Maurice OREL